काठमाडौं– दरबार हत्याकाण्डमा मारिएका पूर्वराजा वीरेन्द्र शाहको ७९औँ जन्मजयन्ती आज देशभर विभिन्न कार्यक्रम गरी मनाईदैछ।

२००२ साल पुस १४ गते तत्कालीन राजा महेन्द्र र रानी इन्द्रराज्यलक्ष्मीको पहिलो पुत्रका रूपमा जन्मिएका वीरेन्द्रले बुबा महेन्द्रको निधनपछि २०२८ साल माघमा राजगद्दी सम्हालेका थिए।

तुलनात्मक रूपमा उदारवादी छवि बनाएका उनको शासनकालमा देशमा महत्वपूर्ण परिवर्तन भएको थियो। २०३१ सालमा राज्यरोहणका वेला नेपाललाई शान्ति क्षेत्र घोषणा गर्न विश्वसामु प्रस्ताव राखेका थिए।

२०४२ सालमा उनकै पालामा दक्षिण एसियाली सहयोग संगठन (सार्क)को स्थापना भएको थियो। २०१७ सालमा महेन्द्रले स्थापना गरेको पञ्चायती शासन विरूद्ध आन्दोलन चर्किँदै गएपछि वीरेन्द्रले २०३६ सालमा जनमत संग्रह गराएका थिए।

त्यस्तै, कांग्रेस–वाम आन्दोलनले उग्ररूप लिएपछि २०४६ सालमा पञ्चायती व्यवस्था हटाई प्रजातन्त्र पुनः स्थापना गरे। प्रजातन्त्र पुनः स्थापना गर्न तत्कालीन राजा वीरेन्द्रले देखाएको उदार भावको आज पनि चर्चा गर्ने गरिन्छ।

३० वर्षको प्रत्यक्ष शासन अन्त्य गरी उनी संवैधानिक राजाका रूपमा रहन सहमत भएका थिए। ०५८ जेठ १९ गते पारिवारिक जमघटमा भएको गोलीकाण्डमा उनीसहित रानी ऐश्वर्य, छोराहरू युवराज दीपेन्द्र, अधिराजकुमार निराजन, छोरी श्रुतिसहित आफन्तहरू मारिएका थिए।

उनको वंशनाश हुनेगरी भएको हत्याकाण्डको पनि आज २२ वर्ष पुगिसकेको छ। तथापि हत्याकाण्डको कुनै स्वीकार्य छानबिन हुन नसक्दा बेलाबेलामा बहसको विषय समेत बन्ने गरेको छ।

वीरेन्द्रको वंशनाश पछि देशको राजनीतिले नै नयाँ मोड लिन पुग्यो। त्यसपछिको घटनाक्रमले नेपालमा राजतन्त्र नै समाप्त भयो। मुलुकमा अझै पनि समयसमयमा राजावादी नारा, आन्दोलन र प्रदर्शन भैरहेका छन्।