काठमाडौँ– इजरेलले लेबननमाथि गत नोभेम्बरमा युद्धविराम लागु भएयताकै सबैभन्दा व्यापक हवाई हमला गरेको छ। लेबननबाट इजरेलतर्फ रकेटहरू प्रहार भएपछि उसले लेबननमा हवाई हमला गरेको हो।

इजरेली सेनाले दक्षिणी लेबननस्थित इरानको समर्थनप्राप्त हिजबुल्लाह समूहका दर्जनौँ रकेट लन्चरहरू राखिएको स्थान र कमान्ड सेन्टर क्षेत्रमा आक्रमण गरिएको जनाएको छ। लेबननको स्वास्थ्य मन्त्रालयले हवाई हमलामा एक बालकसहित सात जनाको मृत्यु भएको र ४० जना घाइते भएको बताएको छ।

कसले गर्‍यो इजरेलमा रकेट प्रहार?
लेबननमा हिजबुल्लाह र प्यालेस्टिनी गुटहरूसहित कैयौँ सशस्त्र समूहहरू सक्रिय छन्। इजरेलतर्फ गरिएका पछिल्ला रकेट प्रहारको हालसम्म कसैले जिम्मेवारी लिएका छैनन्। इजरेली सेनाले पहिलो आक्रमणको केही घण्टापछि शनिवार राति कमान्ड सेन्टरहरू, पूर्वाधार रहेका क्षेत्रहरू र अस्त्र भण्डारणमा दोस्रो आक्रमण भएको जनाएको छ।

इजरेलले हमासविरुद्ध गाजामा फेरि आक्रमण सुरु गरेपछि लेबननबाट शनिवारको रकेट प्रहार भएको थियो। हमास गाजामा हिजबुल्लाहको सहयोगी समूह हो।

हिजबुल्लाहले के भन्यो?
इजरेली सेनाले आफ्नो देशको उत्तरी क्षेत्रको सहर मेतुलामा भएका तीन रकेट प्रहारलाई विफल पारिदिएको र त्यहाँ कोही पनि हताहत नभएको बताएको छ। हिजबुल्लाहले भने ती आक्रमणहरूमा आफ्नो कुनै संलग्नता नभएको र युद्धविरामप्रति आफू प्रतिबद्ध रहेको बताएको छ।

लेबननको सेनाले देशको दक्षिणी भागमा रहेका ‘तीनवटा पुराना रकेट लन्चरहरू’लाई नष्ट गरिदिएको जनाएको छ। लेबननका रक्षामन्त्रीले आक्रमणको अनुसन्धान सुरु गरिएको बताएका छन्।

युद्धविराम के होला?
यो पछिल्लो घटनाले अमेरिका र फ्रान्सको मध्यस्थतामा इजरेल तथा हिजबुल्लाहबीच एक वर्षभन्दा लामो समय चलेको द्वन्द्व अन्त्यका लागि भएको कमजोर युद्धविराममाथि दबाव परेको छ। युद्धविराम सम्झौताअन्तर्गत लेबननी सेनाले सशस्त्र समूहहरूबाट इजरेलमा हुने आक्रमण रोक्नका लागि देशको दक्षिणमा हजारौँ थप सैनिकहरू तैनाथ गर्नु पर्ने हुन्छ।

त्यस्तै त्यहाँ हिजबुल्लाहले आफ्ना लडाकु र अस्त्र हटाउन आवश्यक हुन्छ भने इजरेलले युद्धका क्रममा कब्जा गरेको स्थानबाट आफ्नो सेना फिर्ता बोलाउनु पर्नेछ। तर इजरेलले हिजबुल्लाह रहेका क्षेत्रहरूमा लगभग दैनिक हवाई हमलाहरू गरि रहेको छ।

उक्त समूहलाई पुनः सङ्गठित भएर सैन्य शक्ति आर्जन गर्न नदिनका लागि उसले आक्रमण जारी राखेको जस्तो देखिएको छ। इजरेली सेनाले अहिले पनि दक्षिणी लेबननका पाँच स्थानमा कब्जा गरिरहेको छ। लेबननले त्यसलाई देशको सार्वभौमसत्ता र सम्झौताको पनि उल्लङ्घन भएको बताएको छ।

इजरेले लेबननको सेना अझै ती क्षेत्रमा पूर्ण रूपमा तैनाथ नगरिएकाले सीमा क्षेत्रका समुदायहरूको सुरक्षाको सुनिश्चितताका लागि आफ्नो सेना त्यहाँ रहनु आवश्यक भएको दाबी गरिरहेको छ।

लेबननसामु चुनौती
शनिवार भएको आक्रमण लेबननको सेनाले सामना गर्ने चुनौतीको थप प्रमाण बनेको छ। उसले परम्परागत रूपमा हिजबुल्लाहको बलियो उपस्थिति र समर्थन रहेको दक्षिणी क्षेत्रहरूमा नियन्त्रण कायम गर्ने प्रयासमा कठिनाइ भोगिरहेको पनि यसले देखाउँछ।

गत जनवरीमा सत्तामा आएका लेबननका राष्ट्रपतिले देशमा राज्यसँग मात्र अस्त्र हुनुपर्छ भनेका छन्। त्यसलाई उनले हिजबुल्लाहसँग भएको अस्त्र र सैन्य शक्तिका सन्दर्भमा भनेको हुन सक्ने ठानिएको छ। शनिवार उनले ‘लेबननलाई हिंसाको चक्रमा तान्ने प्रयास’को निन्दा गरेका छन्।

उक्त देशका प्रधानमन्त्रीले यस्ता घटना बढ्दा ‘देश अर्को युद्धमा तानिने जोखिम’ बढ्ने बताएका छन्। लेबननस्थित राष्ट्रसङ्घीय शान्ति सेना युनिफिलले इजरेल र लेबनन दुवैलाई ‘आफ्ना प्रतिबद्धता कायम राख्न’ आग्रह गर्दै आफू ‘हिंसाको सम्भावित वृद्धिबाट चिन्तित भएको’ बताएको छ।

इजरेलसँगको द्वन्द्वमा हिजबुल्लाह व्यापक रूपमा कमजोर बनेको छ। उसका प्रमुख नेताहरूसहित सयौँ लडाकुहरू मारिएका छन् भने धेरै अस्त्रहरू पनि नष्ट भएका छन्। उक्त समूहले युद्धबाट प्रभावित आफ्ना समुदायलाई आर्थिक सहायता उपलब्ध गराउने ठूलो चुनौती सामना गरेको छ।

उसलाई निःशस्त्र बनाउनु पर्ने विपक्षीहरूको दबाव पनि सामना गरिरहेको छ। लेबननका अन्तर्राष्ट्रिय साझेदारहरूले त्यहाँको सबैभन्दा शक्तिशाली समूह हिजबुल्लाहलाई सरकारले नियन्त्रण गरेमा मात्र उनीहरूले सरकारलाई मद्दत गर्ने बताएका छन्।

सन् २०२३ को अक्टोबर ७ मा इजरेलमा भएको हमासको आक्रमणको भोलिपल्ट इजरेलले गाजामा आक्रमण सुरु गरेपछि हिजबुल्लाहले पनि इजरेतर्फ आक्रमण थालेको थियो। उसले गाजाका प्यालेस्टिनीहरूप्रति ऐक्यबद्धता जनाउन प्रहार गरिएको बताएको थियो।

द्वन्द्व बढ्दै जाँदा इजरेलले लेबननभरि हवाई हमला र दक्षिणी लेबननमा स्थल आक्रमण पनि ग¥यो। उक्त आक्रमणमा लेबननमा करिब चार हजार मानिसको ज्यान गएको थियो भने १२ लाख भन्दा बढी विस्थापित भएका थिए।

हिजबुल्लाहविरुद्धको युद्धको लक्ष्य आफ्नो उत्तरी सीमा क्षेत्रका विस्थापित ६० हजार बासिन्दालाई आफ्नै थलोमा फर्काउनु रहेको इजरेलले बताएको थियो।

इजरेली हमलामा हमासका अधिकारीको मृत्यु
यसैबीच गाजाको दक्षिणी सहर खान युनिसमा इजरेली हवाई हमलामा हमासका शीर्ष राजनीतिक नेता सलाह अल–बर्दवील मारिएको हमासका एक अधिकारीले आइतवार बिहान बीबीसीलाई बताएका छन्।

हमास समूहको राजनीतिक कार्यालयका सदस्य बर्दवील र उनकी श्रीमती दुवैको मृत्यु भएको स्थानीयवासीले बताएका छन्। इजरेली अधिकारीहरूले भने कुनै टिप्पणी गरेका छैनन्। इजरेली सेनाले गत मङ्गलवारदेखि गाजामा पुनः हमला सुरु गरेको छ।

उसले गत ज्यानुअरी १९ बाट सुरु भएको युद्धविराम सम्झौताप्रति प्रतिबद्ध नभएको दोष हमासलाई दिँदै पुनः आक्रमण सुरु गरेको हो। हमासले इजरेली आरोपलाई अस्वीकार गरेको छ र कतार, इजिप्ट तथा अमेरिकाको मध्यस्थतामा भएको युद्धविरामा उल्लङ्घन गरेको आरोप लगाएको छ।

हमासद्वारा सञ्चालित स्वास्थ्य मन्त्रालयका एक अधिकारीले गाजामा विगत २४ घण्टामा ३२ जनाको ज्यान गएको बताए। सन् २०२३ को अक्टोबर ७ मा हमासको आक्रमणमा झन्डै १२ सय जना मानिसहरू मारिनुका साथै २५१ जनालाई बन्धक बनाइएपछि इजरेलले गाजामा आक्रमण गरिरहेको छ।

त्यहाँ हालसम्म ४९ हजार ५ सय भन्दा बढी प्यालेस्टिनीहरू मारिएको हमासद्वारा सञ्चालित स्वास्थ्य मन्त्रालयले जनाएको छ।

इजरेलभित्र राजनीतिक ’तनाव’
यसैबीच इजरेली प्रधानमन्त्री बेन्जमिन नेतन्याहूले देशको आन्तरिक सुरक्षा तथा गुप्तचर निकाय ‘शिन बेट’ का प्रमुखलाई पदमुक्त गरेका घटनाले इजरेलभित्रै राजनीतिक तनाव उत्पन्न गरेको छ। नेतन्याहूले उक्त निकायका प्रमुख रोनेन बारलाई सन् २०२३ को अक्टोबर ७ मा हमासले गरेको आक्रमणको पूर्वानुमान गर्न विफल भएको भन्दै हटाएका हुन्।

उनलाई गत बिहीवार बसेको मन्त्रिपरिषद्को बैठकले हटाउने औपचारिक निर्णय गरेको थियो। शिन बेट इजरेलको आन्तरिक गुप्तचर निकाय हो। युद्धमा यो निकायले महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्छ। यसले गर्ने गतिविधि र यसमा संलग्न हुने व्यक्तिहरूलाई राज्यले गोप्य राख्छ।

यद्यपि सर्वोच्च अदालतले रोनेनलाई हटाउने निर्णय कार्यान्वयनमा रोक लगाइदिएको छ। इजरेलका विपक्षी नेता याएर लापिडले यदि रेनेनलाई हट्न आह्वान गरिए आम हड्ताल गर्न आफ्ना समर्थकलाई आह्वान गरेका छन्। उनले तेल अभिभमा हजारौँ प्रदर्शनकारीलाई सम्बोधन गरेका थिए।

प्रधानमन्त्री नेतन्याहूले रोनेनको पद सर्वोच्च अदालतले सुरक्षित गरिदिए पनि उनी पदबाट बाहिरिनु पर्नेमा जोड दिएका छन्। तेल अभिभमा भएको प्रदर्शनमा केही प्रदर्शनकारीहरूले गाजा युद्धको अन्त्य र बन्धकहरूको मुक्तिको लागि आह्वान गरेका थिए। कतिपयले यसै साता इजरेली हमलामा मारिएका प्यालेस्टिनी बालबालिकाको तस्बिरहरू पनि देखाएका थिए।

यो सामग्री बीबीसी नेपालीबाट साभार गरिएको हो।